هدف فعالیت پرداخت یار
هدف فعالیت پرداخت یار ارائه خدمات پرداخت و نظارت بر عملکرد پذیرندگان پشتیبانی شده پس از اتصال آنها به شبکه الکترونیکی پرداخت است.
پرداخت یار کیست؟
با گسترده شدن فضای کسب و کار و نیاز این حوزه به بستر امن درگاه پرداخت ، نهاد جدیدی برای تسهیل پرداخت های الکترونیک به نام پرداخت یار از سوی بانک مرکزی تعریف شده است که با انعقاد قرار داد با شرکتهای ارائه دهنده خدمات پرداخت امکان استفاده از ابزارهای پذیرش و اتصال به شبکه الکترونیکی پرداخت (شاپرک) به صورت غیر مستقیم برای این نهاد میسر می شود. در نتیجه پرداخت یار در چارچوب سند تدوینی از سوی بانک مرکزی و بر اساس قرارداد منعقده با شرکت های ارائه دهنده خدمات پرداخت (PSP) و شاپرک، می تواند پرداخت‌های بدون کارت از جمله پرداخت های درون برنامه ای مبتنی بر زیرساخت‌های همراه را برای پذیرندگان خود انجام داده و سپس به شبکه شاپرک ارسال کند.
مزایای پرداخت یاری
ساماندهی درگاه‌های پرداخت واسط.
جلوگیری از سوء استفاده وبسایتهای متخلف.
نظارت بیشتر شاپرک بر روی درگاه‌های پرداخت واسط.
ارائه یک کد پذیرندگی برای هر پذیرنده. (کاربران زیر مجموعه)
واریز شدن تنها سود کارمزد پذیرنده‌ها به حساب شرکت پرداخت یار. (مبالغ تراکنش پذیرنده‌ها پس از کسر کارمزد به حساب خودشان واریز می‌شود)
مدیریت بهتر لیست سیاه پذیرندگان.
مزیت دیگر پرداخت یاری این است که در صورتی که این طرح به صورت کامل پیاده سازی شود، پرداخت یاران دیگر نیاز به نگهداری کل هزینه های پرداخت شده از طریق درگاه های اینترنتی کاربران زیر مجموعه خود را ندارند. تنها کارمزد مشخص شده مربوط به تراکنش هر کاربر درون حساب شرکتی واریز خواهد شد.
پرداخت‌یاری چرا و چگونه به وجود آمد؟
برای این که به چرایی و چگونگی به وجود آمدن پرداخت‌یاری پی ببریم لازم است چند مفهوم زیربنایی و رابطه‌ی بین آنها را بهتر بشناسیم:
- شبکه‌ی شاپرک؛
- شرکتهای PSP؛
- پرداختیارها؛
شاپرک مخفف «شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی» است. این شرکت یک نهاد حاکمیتی است که به عنوان رابط میان بانک مرکزی، شبکه‌ی بانکی کشور و شرکتهای ارائه کننده‌ی خدمات پرداخت عمل می‌کند.
بزرگ‌ترین دستاورد راه‌اندازی شاپرک این است که فعالیت‌های شرکتهای ارائه دهنده‌ی خدمات بانک‌داری الکترونیک بر مبنای استاندارد یکسانی انجام می‌گیرد و این کار، بانک مرکزی را قادر می‌سازد تا نظارت دقیق و همه جانبه‌ای بر انجام عملیات بانکی، که از طریق پایانه‌های فروش صورت می‌گیرد، داشته باشد. هر تراکنش اینترنتی یا کارتی در کشور فقط از طریق شاپرک انجام می‌شود.
همانطور که در ابتدا نیز اشاره شد، شرکتهای پرداخت‌یاری با هدف ارتقای کیفی روش‌های پرداخت به وجود آمدند. کار اصلی پرداختیارها ایجاد ارتباط بین فروشگاه‌های اینترنتی و شرکتهای PSP است. به این ترتیب بخشی از پیچیدگی‌های اداری و موانع قانونی جهت دریافت درگاه پرداخت فروشگاه‌های اینترنتی برطرف می‌شود.
یادآوری این نکته نیز اهمیت دارد که پرداختیارها فقط برای پرداخت‌های غیر کارتی (اینترنتی) خدمات ارائه می‌دهند.
پرداختیار چه تفاوتی با PSP دارد؟
به طور خلاصه می‌توان گفت پرداختیارها شرکتهای واسطه‌ای هستند که عملیات پردازش و انجام تراکنش‌های اینترنتی را با کیفیت و امنیت مناسب تسهیل می‌کنند. بنابراین حوزه‌ی عملکرد آنها از شرکتهای PSP محدودتر است. شاید مقایسه‌ای بین شرکتهای PSP و پرداخت‌یاری برای درک بهتر مفهوم هرکدام مفید باشد.
- تعداد شرکتهای PSP محدود است (۱۲ شرکت) و همگی آنها وابسته به بانک‌های رسمی هستند.
- شرکتهای PSP می‌توانند «دستگاه POS» داشته باشند در حالی که پرداختیارها این امکان را ندارند.
- شرکتهای PSP کد دستوری USSD دارند (همان کد معروف ستاره، شماره، مربع.)
- شرکتهای PSP مستقیماً به شاپرک وصل هستند (پرداختیارها به PSP وصل هستند.)
پرداختیار فقط در زمینه‌ی پرداخت اینترنتی فعالیت می‌کند. یعنی فقط درگاه پرداخت ارائه می‌دهد و مجوزی هم که برایش صادر شده فقط برای ارائه همین خدمت است. به زبان ساده، پرداختیار در چارچوب مقررات تنظیم شده از سوی بانک مرکزی، و بر اساس قرارداد با شرکتهای ارائه دهنده خدمات پرداخت و شاپرک، می‌تواند پرداخت‌های بدون کارت را برای پذیرندگان انجام داده و سپس (از طریق PSP) به شبکه شاپرک ارسال کند.
پرداخت‌یاری چه مزایایی دارد؟
احتمالاً از آنچه تا کنون گفته شد، به اهمیت خدمات پرداخت‌یاری و شرکتهای پرداختیار پی برده‌اید. مرور و جمع‌بندی مزایای پرداخت‌یاری اهمیت آنها را بهتر آشکار می‌کند. به طور کلی می‌توان گفت پرداخت‌یاری:
- به ساماندهی درگاه‌های پرداخت واسط کمک می‌کند؛
- از سوء استفاده‌های احتمالی وبسایتهای گوناگون جلوگیری می‌کند؛
- باعث اِعمال نظارت بیشتر شاپرک بر درگاه‌های پرداخت می‌شود؛
- به هر پذیرنده (کاربران زیر مجموعه) یک کد پذیرندگی تخصیص می‌دهد؛
- لیست سیاه پذیرندگان را بهتر مدیریت می‌کند؛
- فقط سود کارمزد تراکنش‌های پذیرنده‌ها را به حساب شرکت پرداخت یار واریز می‌کند؛
در توضیح مورد آخر باید گفت منظور این است که شرکتهای پرداختیار نیاز به نگهداری کل هزینه‌های پرداخت شده از طریق درگاه‌های اینترنتی کاربران زیر مجموعه‌ی خود را ندارند. تنها کارمزد مشخص شده مربوط به تراکنش هر کاربر به حساب پرداختیار واریز خواهد شد.
موارد بالا مزیت‌های عمومی و مشترک خدمات پرداخت‌یاری هستند. پرداخت‌یارهای گوناگون می‌توانند مزیت‌های رقابتی بیشتری را با توجه به زیرساخت‌های تعریف شده در سامانه‌ی خود و نیاز مشتری، به وجود بیاورند.
پرداختیار چه اختیاراتی دارد؟
مطابق جدیدترین ویرایش ماده ۸ «الزامات و ضوابط اجرایی فعالیت پرداختیارها و پذیرندگان پشتیبانی شده در نظام پرداخت کشور»، روابط پرداختیار و پذیرندگان پشتیبانی شده تابع قراردادی است که بین طرفین منعقد شده و پرداختیار در ازای خدمات ارائه شده توسط خود مجاز به دریافت کارمزد از پذیرنده است.
همچنین پرداختیار جهت توسعه‌ی بازار و ارتقای کسب و کار خود، با رعایت اصول حاکم بر رقابت آزاد و عدم انحصار، مجاز به عملیات بازاریابی و تبلیغ خدمات خود خواهد بود.
پرداختیارها با وجود تمام الزامات، اختیارات و بایدها و نبایدهای قانونی، همواره با چالش‌های حقوقی بسیار زیادی رو به رو هستند. بخشی عمده‌ای از این چالش‌ها همچنان به ضعف در تنظیم مقررات مربوط می‌شود. به نظر می‌رسد فضای فینتک، مثل خیلی از حوزه‌های دیگر فناوری آنلاین، هنوز برای قانون‌گذار درست جا نیفتاده و ضعف در دانش روز و در نتیجه قانون‌گذاری، به ضرر شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های فعال در حوزه‌ی فناوری تمام می‌شود. تعدادی از چالش‌های حقوقی پرداخت‌یاری این موارد هستند:
- شناسایی و تأیید هویت: پرداختیارها هم ملزم به احراز هویت پذیرندگان هستند و هم به منابع اطلاعاتی آنلاین برای تأیید هویت آنها دسترسی قانونی ندارند.
- حدود مسئولیت‌ها: اگر شرکتی برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی مثل پول‌شویی، کلاه‌برداری، تأمین مالی برای تروریسم و خرید و فروش کالاها و خدمات ممنوعه از درگاه پرداخت‌یاری استفاده کند، آیا پرداختیار هم در انجام این تخلفات مسئول است؟
- سایت‌های شرط‌بندی و قمار در سال‌های اخیر مثل قارچ در فضای وب سبز شده‌اند. افراد زیادی هم به طمع کسب سود زیاد از این سایت‌ها استفاده می‌کنند. این سایت‌ها با ایجاد درگاه‌های پرداخت جعلی یا سوء استفاده از درگاه‌های پرداخت کسب و کارهای کوچک، که آنها را اجاره کرده‌اند، اقدام به کلاه‌برداری و پول‌شویی می‌کنند. اگر یک پرداختیار بدون اطلاع از تمام زد و بندهای اینچنینی به سرویس دادن به مشتری خود ادامه دهد، بدون آنکه بداند آن مشتری از درگاه پرداخت خود سوء استفاده می‌کند، تکلیف پرداختیار چیست؟
درخواست درگاه پرداخت